تاب‌آوری کسب‌وکارها مبتنی بر رئالیسم انتقادی و آینده‌پژوهی

صمیمی, سعید; وحیدی نسب, فاطمه

doi:10.22051/jaasci.2024.45501.1808

تاب‌آوری کسب‌وکارها مبتنی بر رئالیسم انتقادی و آینده‌پژوهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه حسابداری، عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

² گروه مهندسی مالی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

10.22051/jaasci.2024.45501.1808

چکیده

هدف: پژوهش حاضر در تلاش است ابعاد و مؤلفه‌های مؤثر بر تاب‌آوری کسب‌وکارها را شناسایی نموده و با استفاده از روش زمینه بنیان و در پرتو تئوری رئالیسم انتقادی و آینده‌پژوهی، راهبردهایی را برای تاب‌آوری کسب‌وکارها احصاء نماید.
روش پژوهش: روش‌شناسی پژوهش از نوع آمیخته می‌باشد که در بخش کیفی آن از روش زمینه بنیان و در بخش کمی از پرسشنامه محقق ساخته و مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده‌شده است. دوره زمانی اجرای پژوهش در سال 1402 می‌باشد و جامعه آماری را اساتید خبره و مجرب دانشگاهی در رشته حسابداری و مدیریت و کسب‌وکار، مدیران مالی و اجرایی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و حسابداران مدیریت تشکیل می‌دهند. در همین راستا، 14 مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته از طریق نمونه‌گیری هدفمند صورت پذیرفته است که برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های کیفی، از نرم‌افزار مکس کیودا و برای مدل‌سازی معادلات ساختاری از نرم‌افزار PLS استفاده‌شده است.
یافته‌ها: نتایج نشان داد از عوامل علی و مؤثر بر تاب‌آوری کسب‌وکارها، عامل اقتصادی که ناشی از اقتصاد دولتی و غیرآزاد است به میزان (611/0) و عامل فرهنگی، محیطی و اجتماعی به میزان (463/0) بر تاب‌آوری تأثیرگذار است. همچنین عامل مدیریتی و سیاسی به‌عنوان عامل مداخله‌گر به میزان (569/0) برتاب‌آوری کسب کار مؤثر می‌باشد. راهبردهای ساختاری و فنی با ضریب (658/0) و مدیریت و سیاسی (451/0) و همچنین بسترهای اقتصادی به میزان (631/0) و فرهنگی، محیطی و اجتماعی به میزان (589/0) در ایجاد بستر و راهبرد لازم برتاب‌آوری کسب‌وکارها در اقتصاد کنونی مؤثر می‌باشد.
نتایج و دانش‌افزایی: پیامدهای بهره‌گیری از الگوی تاب‌آوری کسب‌وکارها در سطح کلان شامل افزایش رشد تولید ناخالص داخلی و کاهش نرخ بیکاری، ایجاد نظام اطلاعاتی مؤثر در جهت کنترل فرایندها و مقاوم‌سازی کسب‌وکارها در مقابله با شوک‌های اقتصادی و در سطح خرد نیز، رضایتمندی کارکنان و سایر ذی‌نفعان از عملکرد شرکت‌ها و بهبود سرمایه در گردش خواهد بود. عوامل کلیدی تاب‌آوری تنها به منابع مادی محدود نمی‌شود، بلکه کسب مشروعیت از تأمین منافع اجتماعی، تجهیز منابع شبکه‌ای و تأمین منابع نامشهود به‌عنوان محورهای اصلی تاب‌آوری کسب‌وکارها می‌باشد. نوآوری پژوهش، ترکیب تحلیل کیفی و آزمون تجربی برای شناسایی پیشران‌های مؤثر در تاب‌آوری کسب‌وکارها در ایران است که پیرامون انطباق دیدگاه‌های رسته شده صاحب‌نظران حرفه حسابداری تلاش می‌شود، رهیافتی منسجم برای تاب‌آوری کسب‌وکارها مبتنی بر تئوری رئالیسم انتقادی و آینده‌پژوهی ارائه گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

سایر

عنوان مقاله [English]

An Approach to Business Resilience Based on of Critical Realism and Future Studies

نویسندگان [English]

saeed samimi ¹
fatemeh vahidinasab ²

¹ Department of Financial Engineering, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.

² Department of Financial Engineering, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

Purpose: This research aims to identify the dimensions and influential components of business resilience and, using a grounded theory approach and in the context of future studies, develop strategies for achieving sustainability and resilience.
Method: The research methodology is mixed, with a qualitative part using a grounded theory approach and a quantitative part using a researcher-constructed questionnaire and structural equation modeling. The methodology of the research is of a mixed type, in which the qualitative part of the context-based method and the quantitative part of the researcher-made questionnaire and structural equation modeling are used. The period of the research is in 2023 and the statistical population consists of expert and experienced university professors in the fields of accounting, management and business, financial and executive managers of companies admitted to the Tehran Stock Exchange, and management accountants. In this regard, 14 in-depth and semi-structured interviews were conducted through purposive sampling. MAXQDA software was used for qualitative data analysis, and PLS software was used for structural equation modeling.
Findings: The results showed that among the causal and effective factors on the resilience of businesses, the economic factor that is caused by the state and non-free economy has an impact on resilience to the extent of (0.611) and the cultural, environmental, and social factor to the extent of (0.463). Also, the managerial and political factors are effective as an intervening factors to the extent of (0.569). Structural and technical strategies with a coefficient of (0.658) and management and political strategies (0.451), as well as economic platforms with a ratio of (0.631) and cultural, environmental, and social platforms with a ratio of (0.589) in creating the necessary platform and strategy raising businesses, are effective in the current economy.
Conclusion: The consequences of using the resilience model of businesses at the macro level include increasing the growth of the gross domestic product and reducing the unemployment rate, creating an effective information system to control the processes, and strengthening the businesses in dealing with economic shocks and at the micro level as well, the satisfaction of employees and other stakeholders from The performance of companies and the improvement of working capital will be. The key factors of resilience are not only limited to material resources but also gaining legitimacy from providing social benefits, equipping network resources, and providing intangible resources as the main axes of business resilience.
Knowledge Enhancement: The innovation of the research is the combination of qualitative analysis and experimental test to identify the drivers effective in the resilience of businesses in Iran, which tries to provide a coherent approach to the resilience of businesses based on the theory of critical realism and futurism based on the adaptation of the views of experts in the accounting profession.

کلیدواژه‌ها [English]

Financial Resilience
Social Responsiveness
Political Governance
Knowledge and Management Weaknesses
Inhibitory

مراجع

ابونوری، لاجوردی. (1395). برآورد شاخص آسیب‌پذیری اقتصادی و تاب‌آوری با استفاده از روش پارامتریک، نظریه‌های کاربردی اقتصاد، 3(3): 25-44.

اطاعت، جواد؛ رضایی، مسعود. (1390). نظریه رئالیسم و ضرورت بازنگری در مفاهیم آن، نشریه روابط خارجی، 3 (10): 213-241.

بادزبان، فاطمه؛ رضایی مقدم، کوروش و فاطمی، مهسا. (1399). کارآفرینی در کسب‌وکارهای کوچک و متوسط زنان روستایی استان فارس: کاربرد مقیاس تاب‌آوری در طول عمر کسب‌وکار، مجله راهبردهای کارآفرینی درکشاورزی، 7 (13): 23-12.

براری جیرندهی، آذر؛ سجادی، سید مجتبی و داوری، علی. (1401). طراحی الگوی تاب‌آوری کسب‌وکارهای نوپا: مسیری به‌سوی آینده‌نگاری کسب‌وکارهای نوپا، مجله‌آینده‌پژوهی ایران، 2(7): 179-155.

تقی‌زاده خانقاه، وحید و زینالی، مهدی. (1396). بررسی تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکت برکارایی سرمایه‌گذاری و نوآوری، مجله حسابداری سلامت، (1)2: 27-1.

چیت سازان، هستی؛ داوری، علی و جلالی، محمد. (1397). ارزیابی عوامل مؤثر بر ظرفیت تاب‌آوری کسب‌وکار وکارهای کوچک و متوسط (مورد مطالعه: قطعه‌آزمون صنعت خودرو)، مجله توسعه کارآفرینی، 11(3):421-440.

خنیفر، حسین و مسلمی، ناهید. (1395). اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی رویکردی نو و کاربردی، انتشارات نگاه دانش، تهران. 56-43.

خداپناه، کیومرث. (1402). ارزیابی تاب‌آوری کسب‌وکارهای گردشگری در برابر خشک سالی دریاچه ارومیه مطالعه موردی: روستاهای ساحلی شهرستان شبستر، مجله‌روستا و توسعه،3 (9):55-23.

شقاقی شهری، وحید. (1396). ارزیابی و مقایسه وضعیت تاب‌آوری اقتصادی ایران با رقبای منطقه‌ای، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 83(25): 218-183.

صمیمی، سعید، بادآور نهندی، یونس و متقی، علی‌اصغر. (1401). الگوی جامع عوامل مؤثر برشکاف بین انتظارات حسابرسان و استفاده‌کنندگان گزارش‌های مالی: زمینه بنیان چندوجهی و معادلات ساختاری، نشریه حسابداری و منافع اجتماعی ،12(1):60-41.

غیاثوند، عبدالشاه. (1395). مفهوم و اندازه‌گیری تاب‌آوری اقتصادی، مجله تحقیقات اقتصادی، 15(59): 161-87.

گل‌وردی، مهدی. (1396). تاب‌آوری ملی، مروری بر ادبیات تحقیق، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 7 (25): 46-12.

وطن‌پرست، محمدرضا. (1395). بررسی تحلیلی اثبات‌گرایی و رئالیسم انتقادی در پژوهش‌های حسابداری، نشریه حسابداری و منافع اجتماعی، 6 (2): 54-41.

منطقی، منوچهر؛ توکلی، غلامرضا؛ نظری، یونس وکاملی، علیرضا. (1395). نقش میانجی‌گری تاب‌آوری و توانمندسازی کارکنان در رابطه بین رهبری تحول‌آفرین و عملکرد نوآورانه، فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 5(17): 247-221.

میرجلیلی، سید حسین. (1395). بررسی و نقد متون خارجی در زمینه مقاومت و تاب‌آوری اقتصادی، پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 5(20): 125-144.

میرمحمدی، زهره و تالانه، عبدالرضا. (1400). شناسایی سنجه‌های غیرمالی با روش تحلیلتم، بررسی‌های حسابداری، 1(28): 48-65.

معبودی، حمیدرضا؛ رضایی، فرزین و کردستانی، غلامرضا. (1400). تأثیر افشای اجزای گزارشگری پایداری بر ارتباط به‌کارگیری سطوح مختلف تکنیک‌های حسابداری مدیریت با ارزش آفرینی، پژوهش‌های کاربردی و گزارشگری مالی، 7(19): 34-7.

منوچهری راد، رضا؛ زند حسامی، حسام؛ داوری، علی و موسی خانی، مرتضی. (1398). نقش تاب‌آوری سازمان در نوآوری مدل کسب‌وکار در محیط کسب‌وکار ایران، فصلنامه مدیریت توسعه و تحول، 1(1): 33-48.

Abu Noori, Lajordi (2015). Estimating economic vulnerability and resilience index using parametric method, applied economic theories, 3(3): 25-44. (In Persian)

Adekola, J., & Clelland, D. (2020). Two sides of the same coin: Business resilience and community resilience. Journal of Contingencies and Crisis Management, 28(1): 50-60.‌

Aguilera-Caracuel, J., & Ortiz-de-Mandojana, N. (2013). Green innovation and financial performance: An institutional approach. Organization & Environment, 26(4): 365-385.‌

Ahmed, N., Eugene, L., Zykovic, S., and Belyava, Z. (2023). Effects of technological innovation on sustainable development and environmental degradation: Evidence from China Technology in Society, Journal of Contingencies and Crisis Management, 72(1): 154-184.

Aleksić, A., Stefanović, M., Arsovski, S., & Tadić, D. (2023). An assessment of organizational resilience potential in SMEs of the process industry, a fuzzy approach. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 26(6): 1238-1245.

Anggadwita, G., Permatasari, A., Alamanda, D. T., & Profityo, W. B. (2023). Exploring women's initiatives for family business resilience during the COVID-19 pandemic. Journal of Family Business Management, 13(3): 714-736.‌

Ayala, J. C., & Manzano, G. (2014). The resilience of the entrepreneur. Influence on the success of the business. A longitudinal analysis. Journal of economic psychology, 42: 126-135.‌

Badzban, Fatima; Rezaei Moghadam, Kurosh and Fatemi, Mahsa. (2019). Entrepreneurship in small and medium-sized businesses of rural women in Fars province: the application of the resilience scale during the life of the business, Journal of Entrepreneurial Strategies in Agriculture, 7(13): 12-23. (in Persian).

Barari Jirandehi, Azar; Sajjadi, Seyyed Mojtabi and Davari, Ali. (1401). designing the resilience model of start-up businesses: a path towards the foresight of start-up businesses, Iranian Journal of Future Studies, 2(7): 155-179. (In Persian).

Baumgartner, R. J., & Rauter, R. (2017). Strategic perspectives of corporate sustainability management to develop a sustainable organization. Journal of Cleaner Production, 140: 81-92.‌

Bernard, M.J. and S.D. Barbosa. (2016).Resilience and entrepreneurship: A dynamic and biographical approach to the entrepreneurial act. Journal of Management, 19(89):121-128.

Buliga, O., & Voigt, K. I. (2016). Why do Business Model Innovators Require Organizational Resilience? In From Science to Society: Innovation and Value Creation. Cambridge: R&D Management Conference 2016: 1–12.

Carayannis, E. G., Grigoroudis, E., & Stamati, D. (2017). ReVisiting BMI as an Enabler of Strategic Intent and Organizational Resilience, Robustness, and Remunerativeness. Journal of the Knowledge Economy, 8(2): 407–436.

Carvalho, H., Barroso, A. P., Machado, V. H., Azevedo, S., & Cruz-Machado, V. (2012). Supply chain redesign for resilience using simulation.Computers & Industrial Engineering, 62(1): 329-341.

Chit sazan, you are; Davari, Ali and Jalali, Mohammad. (2017). Evaluating factors affecting the resilience capacity of business and small and medium enterprises (case study: test piece of the automobile industry), Journal of Entrepreneurship Development, 11(3):421-440. (In Persian).

Dahles, H., & Susilowati, T. P. (2015). Business resilience in times of growth and crisis. Annals of Tourism Research, 51, 34-50.‌

Dewald, J., & Bowen, F. (2010). Storm Clouds and Silver Linings: Responding to Disruptive Innovations through Cognitive Resilience. Entrepreneurship Theory and Practice, 34(1): 197–218.

Etaat, Javad and Rezaei, Masoud. (2013). The theory of realism and the necessity of revising its concepts, Journal of Foreign Relations, 3(10): 213-241. (In Persian).

Fatoki, O. )2018(. The impact of entrepreneurial resilience on the success of small and medium enterprises in South Africa. Sustainability, 10(7): 2527.

Fiksel, J.)2015(.Designing resilient, sustainable systems. Environmental Science and Technology, 37 (23): 5330-5339.

Ghiathvnd, Abdul Shah. (2015). The Concept and Measurement of Economic Resilience, Economic Research, 15(59): 161-87. (In Persian)

Golvardi, Mehdi (2016). National Resilience, a Review of Research Literature, Strategic Public Policy Studies Quarterly, 7(25): 12-46. (In Persian).

Gray, R., K. Kouhy and S. Lavers. )2008(. Corporate social and environmental reporting: a review of the literature and a longitudinal study of UK disclosures accounting. Auditing and Accountability Journal 8 (2): 47-77.

Gunderson, L. H. (2000). Ecological Resilience-in Theory and Application. Annual Review of Ecology and Systematics, 31(1): 425–439.

Hamel, G., & Valikangas, L. (2023). The quest for resilience. Harvard business review (81 (September–October)), 52–65.

Hamilton, E., and Smith,J. (2021). Error or Fraud? The Effect of Omissions on Management’s Fraud Strategies and Auditors’ Evaluations of Identified Misstatements, the Accounting Review, 96(1): 225–249.

Henderson, S & Peirson, G. (1992). Financial accounting theory: its nature and development, 2nd edn, Longman Cheshire, Melbourne, 4(12):261-279.

Holling, C. S. (1973). Resilience and Stability of Ecological Systems. Annual Review of Ecology and Systematics, 4(1):1–23.

Khanifar, Hossein and Muslimi, Nahid. (2015). Principles and basics of qualitative research methods, a new and applied approach, Negah Danesh Publications, Tehran. (In Persian).

Khodapanah, Kiyomarth (1402). Assessing the resilience of tourism businesses against the drought of Lake Urmia, a case study: the coastal villages of Shabstar, Village and Development, 3(9):55-23. (In Persian)

Korber, S., & McNaughton, R. B. (2018). Resilience and Entrepreneurship: a Systematic Literature Review. International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, 24(7):11-29.

Linnenluecke, M. K., & McKnight, B. (2017). Community Resilience to Natural Disasters: the Role of Disaster Entrepreneurship. Journal of Enterprising Communities: People and Places in the Global Economy, 11(1): 166–185.

Maboudi, Hamidreza; Rezaei, Farzin and Kurdestani, Gholamreza. (1400). The effect of disclosing components of sustainability reporting on the relationship between the use of different levels of value creation management accounting techniques, Applied research and financial reporting, 7(19): 7-34. (In Persian)

Manteghi, Manouchehr; Tavakli, Gholamreza; Nazari, Yunus and Kameli, Alireza (2015). The mediating role of employee resilience and empowerment in the relationship between transformational leadership and innovative performance, Organizational Behavior Studies Quarterly, 5(17): 221-247. (In Persian).

Manochehri Rad, Reza; Zand Hosami, Hossam; Davari, Ali and Musa Khani, Morteza. (2018). The role of organizational resilience in business model innovation in Iran's business environment, Development and Transformation Management Quarterly, 1(12): 33-48. (In Persian)

McAslan, A. (2010). “The concept of resilience: Understanding its origins, meaning and utility”. Adelaide: Torrens Resilience Institute. pp 1-13.

Mirjalili, Seyyed Hossein (2015). Review and criticism of foreign texts in the field of economic resistance and resilience, critical research journal of human sciences texts and programs, 5(20): 125-144. (In Persian)

Mirmohammadi, Zahra and Talaneh, Abdolreza (1400). Identification of non-financial metrics with theme analysis method, Accounting Reviews, 1(28): 48-65. (In Persian).

Morisse, M., & Prigge, C. (2017). Design of a business resilience model for Industry 4.0 manufacturers, 5(9):65-93.‌

Niemimaa, M., Järveläinen, J., Heikkilä, M., & Heikkilä, J. (2019). Business continuity of business models: Evaluating the resilience of business models for contingencies. International Journal of Information Management, 49: 208-216.‌

Ntounis, N., Parker, C., Skinner, H., Steadman, C., & Warnaby, G. (2022). Tourism and Hospitality industry resilience during the Covid-19 pandemic: Evidence from England. Current Issues in Tourism, 25(1): 46-59.

Saad, M. H., Hagelaar, G., van der Velde, G., & Omta, S. W. F. (2021). Conceptualization of SMEs’ business resilience: A systematic literature review. Cogent Business & Management, 8(1): 193-205.

Samimi, S., Badavar Nahandi, Y., and mottaghi, A. (2022). A Comprehensive Model of Factors Affecting the Expectation Gap between Auditors and Users of Financial Statements: A Multidimensional Grounded Theory and Structural Equation Modeling. Journal of Accounting and Social Interests, 12(1): 41-60.

Samimi, Saeed, Badavar Nahandi, Yunus, and Motaghi, Ali Asghar. (2022). A comprehensive model of the effective factors of the gap between the expectations of auditors and users of financial reports: a multifaceted and structural equation approach, Journal of Accounting and Social Interests, 12(1): 60-41. (In Persian).

Sayal,K., and Singh,G. (2022). Investigating the role of theory of planned behavior and Machiavellianism in earnings management intentions. Accounting Research Journal, 33(6):653-668.

Shaghaghi Shahri, Vahid (2016). Evaluation and comparison of Iran's economic resilience with regional competitors, Economic Research and Policy Quarterly, 83(25): 183-218. (In Persian).

Steiner, A. and J. Atterton. 2014. The contribution of rural businesses to community resilience. Local Economy, 29(3): 228-244.

Stewart, J., & O’Donnell, M. (2007). Implementing Change in a Public Agency: Leadership, Learning and Organisational Resilience. International Journal of Public Sector Management, 20(3), 239–251.

Strauss, A.L and Corbin,S. (1998). Qualitative anatvsis for social scientists. New York: Cambridge University Press. 14(2):165-191.

Taqi-zadeh monastery; Zinali. (2016), Investigating the effect of corporate social responsibility on the efficiency of investment and innovation, Health Accounting Journal, (1)2: 1-27. (In Persian).

Teddlie C, Yu F. (2018). Mixed methods sampling a typology with examples. Journal of Mixed Methods Research, 1(1):77-100.

Vatanparast, Mohammad Reza (2015). An analytical review of positivism and critical realism in accounting research, Journal of Accounting and Social Interests, 6(2): 41-54. (In Persian).

Weick, K. E., Sutcliffe, K. M., & Obstfeld, D. (1999). Organizing for High Reliability: Processes of Collective Mindfulness. In R. Sutton & B. M. Staw (Eds.), Research in Organizational Behavior. 21(1): 81–124.