اقدام پژوهی حسابداری سایه به‌منظور گونه شناسی رعایت ارزش‌های اجتماعی شرکت‌های بازار سرمایه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حسابداری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران.

2 استادیار، گروه حسابداری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران.

3 دانشیار، گروه حسابداری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران.

10.22051/jaasci.2023.44653.1794

چکیده

هدف: حسابداری سایه به‌عنوان یک فرآیند موازی با رویه‌های حسابداری کلاسیک، در تلاش برای انعکاس سطح بالاتری از عملکردهای اختیاری شرکت‌ها می‌باشد تا از این طریق بتواند به ارزش‌های اجتماعی هویت تازه‌تری اعطا نماید. هدف این مطالعه، اقدام پژوهی حسابداری سایه به‌منظور گونه شناسی رعایت ارزش‌های اجتماعی شرکت‌های بازار سرمایه می‌باشد.
روش: در این مطالعه با پیروی از الگوی کلایزی (1978)، تلاش شد تا به‌منظور ارتقاء سطح شناخت ماهیت حسابداری سایه، از گام‌های اقدام پژوهی برای بسترسازی این مفهوم بهره برده شود. بر این اساس این الگو، ابتدا از طریق مصاحبه با خبرگان و کدگذاری باز، تلاش گردید تا زمینه‌های کارکردی حسابداری سایه، مشخص شوند. سپس به‌منظور روایی‌سازی گزاره‌ها، از طریق ارزیابی انتقادی نسبت به تطبیق گزاره‌ها با پژوهش‌های مشابه اقدام گردید تا امکان ورود گزاره‌ها به مرحله تشکیل گروه کانونی جهت بحث و تبادل‌نظر برای تفکیک شناختی هریک از گزاره‌ها در قالب یک مقوله مهیا شود. در ادامه از طریق چک‌لیست ارزیابی کیو، هریک از گزاره‌ها در حدفاصل 5+ تا 5- امتیازبندی شدند.
یافته‌ها: نتایج در بخش کیفی بر اساس 12 مصاحبه انجام‌شده از وجود 289 کدباز ایجادشده حکایت داشت که 26 زمینه مرتبط با پیاده‌سازی حسابداری سایه بر اساس آن شناسایی شد. از طرف دیگر در بخش کمی مشخص شد، 26 معیار شناسایی‌شده در 4 مقوله ایجادکننده چارچوب گونه‌شناسی حسابداری سایه شرکت‌های بازار سرمایه، تفکیک شدند.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد، توسعه کارکردی حسابداری سایه در بستر شرکت‌های بازار سرمایه، این فرصت را برای شرکت‌ها ایجاد می‌کند تا با افشاء گسترده‌تری از فرآیندهای عملکردی شرکت، اعتماد بالاتری را به لحاظ رعایت حقوق ذینفعان؛ حقوق زیست‌محیطی؛ حقوق قضایی و حقوق منابع انسانی از جانب استفاده‌کنندگان از اطلاعات کسب نمایند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Action Research of Shadow Accounting to Typology of Compliance with Capital Market Companies Social Values

نویسندگان [English]

  • Mostafa Majidi Yazdi 1
  • Hasan Valiyan 2
  • Maryam Shahri 2
  • Mohammadreza Abdoli 3
1 Department of Accounting, Shahrood Branch, Islamic Azad University, Shahrood, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Accounting, Shahrood Branch, Islamic Azad University, Shahrood, Iran. Corresponding Author
3 Associate Professor, Department of Accounting, Shahrood Branch, Islamic Azad University, Shahrood, Iran
چکیده [English]

Objective: Shadow accounting, as a parallel process with classical accounting procedures, is trying to reflect a higher level of discretionary functions of companies to give a new identity to social values. Therefore, this emerging function in accounting is a kind of normative compliance of the expected values of the stakeholders in receiving broader aspects of the performance information of the companies.
Methods: The purpose of this research is an action research of shadow accounting to functional typology of compliance with capital market companies' social values. In terms of methodology, this study has used Colaizzi's model (1978) to implement action research steps. Therefore, based on this model, first, through interviews with experts and open coding, an effort was made to identify n Effective drivers for the implementation of shadow accounting in capital market companies. Then, through the Q evaluation checklist, each statement was scored between +5 and -5, and finally, a 4-level matrix was created to create a foundation of effective drivers in the implementation of shadow accounting.
Results: The results in the qualitative section, based on 12 interviews conducted, indicated the existence of 289 open codes, based on which 26 areas related to the implementation of shadow accounting were identified. On the other hand, it was determined in the quantitative section, that the 26 identified criteria were separated into 4 categories creating the shadow accounting typology framework of capital market companies.
Conclusion: The results show that the functional development of shadow accounting in the context of capital market companies creates the opportunity for companies to gain higher trust by more widely disclosing the company's functional processes in terms of respecting the rights of shareholders; environmental rights; Judicial rights and human resources rights get information from users.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Action Research
  • Shadow Accounting
  • Observing Social Rights
امیرآزاد، میرحافظ؛ برادران حسن‌زاده، رسول؛ محمدی، احمد؛ تقی‌زاده، هوشنگ. (1397). مدل جامع عوامل موثر بر کیفیت گزارشگری مالی در ایران به روش نظریه‌پردازی زمینه بنیان، پژوهش‌های حسابداری مالی، 10(4): 21-42.
زین‌الدین، میمند؛ فاطمه، مخمل‌باف، احمد؛ ابراهیمی رومنجان، مجتبی. (1396). حسابداری اجتماعی، دانش محیط‌زیست و رفتار مسئولیت‌پذیرانهٔ حسابداران، دو فصلنامه حقوق محیط‌زیست، 2(1): 50-57.
شاه ولی‌زاده، عادل؛ رضائی، نادر؛ پاک‌مرام، عسگر؛ قالیباف‌اصل، حسن. (1401). نقش ساختار مالکیت در مربوط بودن ارزش اطلاعات حسابداری با تأکید بر ویژگی‌های شرکت، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 11(43): 37-49.
شاه‌حسینی، محمدعلی؛ نارنجی‌ثانی، فاطمه؛ فلاح‌کریمی، صفورا. (1394). شناسایی و دسته‌بندی موانع و چالش‌های پیاده‌سازی برنامهٔ راهبردی منابع انسانی در شرکت برق منطقه‌ای خراسان به روش کیو، فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت دولتی، 7(1): 89-109.
شهبازی، رحیم؛ فهیم نیا، فاطمه؛ حکیم زاده، رضوان. (1395). تحلیل عاملی اکتشافی پرسشنامة تدوین مدل شایستگی آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی مبتنی بر فناوری اطلاعات بر اساس تحلیل سرفصل‌ها و نیازهای بازار کار، پژوهشنامه پردازش و مدیریت دانش اطلاعات، 2(4): 483-511.
کرمی‌قلعه‌سیدی، مریم؛ صالحی، اله‌کرم. (1397). اثرات تغییرات اجتماعی بر توسعه حسابداری، حسابداری مدیریت، 11(38): 79-92.
مداحی، زهرا؛ غلامی‌جمکرانی، رضا؛ زنجیردار، مجید؛ خیری، حسن. (1402). تحلیل جامعه‌شناختی تئوری‌های حسابداری، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 15(58): 209-236.
Andrew, J; Baker, M. (2020). The radical potential of leaks in the shadow accounting project: The case of US oil interests in Nigeria, Accounting, Organizations and Society, 82(1): 65-78. https://doi.org/10.1016/j.aos.2019.101101
Bebbington, J. and Thomson, I. (2009). Social and environmental accounting, auditing and reporting: a potential source of organizational risk governance? Environment and Planning, 25(1): 38-55
Beck, C. T. (2019). Introduction to phenomenology: Focus on methodology. Sage Publications
Boyce, G. (2015). Professionalism, the public interest, and social accounting, in Mintz, S. (Ed.), Accounting for the Public Interest: Perspectives on Accountability, Professionalism and Role in Society, Springer, 115-139.
Colaizzi, P.F. (1978) Psychological research as a phenomenologist views it. In: Valle, R.S. and King, M; Eds; Existential-Phenomenological Alternatives for Psychology, Oxford University Press, New York, 48-71.
Dai, B. (2009). Investigating the impacts of silent/shadow reports on the social and environmental reports of their target corporation”, master’s thesis, Auckland University of Technology, Auckland.
Dey, C. (2003). Corporate ‘silent’ and ‘shadow’ social accounting, social and Environmental, Accountability Journal, 23(2): 6-9.
Dey, C. (2007a). Developing silent and shadown accounts”, in Unerman, J; Bebbington, J. and O’Dwyer, B. (Eds), Sustainability Accounting and Accountability, 1st ed; Routledge, London, 307-326.
Dey, C; Russell, S. and Thomson, I. (2011). Exploring the potential of shadow accounts in problematizing institutional conduct”, in Ball, A. and Osbourne, S. (Eds), Social Accounting and Public Management: Accountability for the Common Good, Routledge, London, 64-75.
Dey, C; Russell, S. and Thomson, I. (2015). Exploring the potential of shadow accounts in problematizing institutional conduct, in Ball, A. and Osbourne, S. (Eds), Social Accounting and Public Management: Accountability for the Common Good, Routledge, London, 64-75.
Evans, G; Lusher, J. and Day, S. (2022). Completeness of the qualitative characteristics using Foucauldian critical discourse analysis and content analysis paradigms: towards a revised conceptual framework, Journal of Financial Reporting and Accounting, 20(2): 334-351. https://doi.org/10.1108/JFRA-11-2020-0313
Gallhoffer, S; Haslam, J; Monk, E. and Roberts, C. (2006). The emancipatory potential of online reporting: the case of counter accounting, Accounting, Auditing and Accountability Journal, 19(5): 681-718
Gibson, K; Gray, R; Laing, Y. and Dey, C. (2015). The silent accounts project: draft silent account for HSBC 1999-2000, available at: www.st-andrews.ac.uk/csear/approaches/silent-and-shadow/ (accessed 24 December 2015).
Gray, R; Adams, C.A. and Owen, D. (2014a). Accountability, Social Responsibility and Sustainability: Accounting for Society and the Environment, Pearson, London.
Henwood, K. L. & Pigeon, N, R. (1992). Qualitative research and psychological theorizing. British Journal of Psychology, 83(1): 97-112.
Kabir, H. (2005). Normative Accounting Theories. Dhaka University Journal of Business Studies, 13(1): 87-123. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.765984
Lisowsky, P; Minnis, M. (2020). The Silent Majority: Private U.S. Firms and Financial Reporting Choices, Journal of Accounting Research, 12(2): 1-42
Liu, A; Liu, J; Shim, I. (2022). Shadow Accounting and Regulatory Arbitrage: Evidence from China, BIS Working Papers.
Manetti, G; Bellucci, M. and Oliva, S. (2021). Unpacking dialogic accounting: a systematic literature review and research agenda, Accounting, Auditing & Accountability Journal, 34(9): 250-283. https://doi.org/10.1108/AAAJ-08-2020-4736
McDonald-Kerr, L. (2017). Using silent accounting to examine accountability for a desalination project, Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 8(1): 43-76. https://doi.org/10.1108/SAMPJ-12-2015-0116
Pellegrini, C, B; Cincinelli, P; Meoli, M; Urga, G. (2022). The role of shadow banking in systemic risk in the European financial system, Journal of Banking & Finance, 138(2): 78-115. https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2022.106422
Plogner, A, C. (2004) Företaget och miljön. IN Samuelson, L. A. (Ed.) Controllerhandboken. 8, [rev.] utg. ed. Stockholm, Teknikföretagen: Industrilitteratur.
Rodrigue, M. (2015). Contrasting realities: corporate environmental disclosure and stakeholder released information, Accounting, Auditing and Accountability Journal, 27(1): 119-149.
Ruffing, L. (2007). Silent vs shadow reports: what can we learn from BP’s sustainability report versus the financial times? Social and Environmental Accountability Journal, 27(1): 9-16.
Shenkin, M. and Coulson, A. (2007). Accounting through activism: learning through Bourdieu, Accounting, Auditing and Accountability Journal, 20(2): 297-317.
Spence, C. (2009). Social accounting’s emancipatory potential: a Gramscian critique, Critical Perspectives on Accounting, 20(2): 205-227.
Tregidga, H; Milne, M. and Kearins, K. (2013). (Re) presenting sustainable organizations, Accounting, Organizations and Society, 39(6): 477-494.
Zarei, M; Esfandiari, M; Mirjalili, S, H. (2021). The Impact of Shadow Banking on the Financial Stability: Evidence from G20 Countries, Journal of Money and Economy, Monetary and Banking Research Institute, Central Bank of the Islamic Republic of Iran, 16(2): 237-252